11 Kasım 2013

İstanbul Boğazı Kuş Göçü

İstanbul Boğazında gerçekleşen kuş göçü dünya üzerindeki en önemli tabiat olaylarından biridir. Avrupa'da yaşayan onbinlerce leylek ve yırtıcı kuş Afrika'ya giderken göç yolu üzerinde olan İstanbul Boğazında toplanırlar.İstanbul'da ilkbahar döneminde kuzeye göç gerçekleştiği için Sarıyer sırtlarından, sonbaharda ise güneye doğru olan göç Toygartepe ve Çamlıca tepelerinden rahatça izlenebilir.  

Göç çalışmasının önemi nedir? 
Yırtıcı kuşlar çevre ve ekosistem sağlığının en önemli göstergeleridir. Dolayısıyla İstanbul Boğazında leylek ve kartal saymak, Avrupa'daki doğal hayatın nabzını tutmaya benzer.

İlkbahar Kuş Göçü çalışması nasıl yapılır?
İlkbaharda kuşların İstanbul'dan geçmeye başladığı tarih geçmiş tecrübelerden 1.Mart -31.Mayıs olarak kabul edilir. Bu tarihlerin dışında göç hızını kesmekte, bitmektedir. Süzülerek göç eden kuşların sayımının yapıldığı bu çalışmada güneşin doğuşu ve batışı arasında kuşların göç ettikleri, gece ise kuşların dinlenme alanlarına indikleri bilinmektedir. Çalışma günün erken saatlerine başlayıp akşam güneş batmak üzereyken biter. 

İKGT neler yapmıştır?
İstanbul Boğazı üzerinden geçen kuş göçü daha çok sonbahar döneminde araştırılmıştır. Tüm göç dönemini kapsayacak nitelikteki ilk çalışma 1966’da Porter ve Willis (1968) tarafından gerçekleşmiştir. İKGT olarak 2006, 2008, 2009, 2010 ve 2011 yıllarında göç izleme çalışmaları  yapılmış, 2010 ve 2011 çalışması rapor olarak yayımlanmış, diğerleri ise yayına çevrilmemiştir.
Bu çalışmalarda her yıl sayım performansı iyileştirilmiş, daha yüksek sayıda kuş tespit edilmiş ancak zaman ve gözlemci sayısındaki kısıtlamalardan dolayı istenilen sonuçlar henüz elde edilememiştir.

2011'de yapılan ilkbahar, İstanbul  Kuş Göçü çalışmasının raporunda, 130.037’si leylek (Ciconia ciconia), 76.480’i şahin (Buteo buteo), 14.539’u küçük orman kartalı (Aquila pomarina), 5.511’i arı şahini (Pernis apivorus) olmak üzere toplamda 234.220 kuş sayılmıştır. Bu çalışmada görülen türler ve sayıları aşağıdaki tablodadır;
Tür İsmi
Bilimsel Adı
Garipçe
Keskin Viraj
Toplam
Ak Pelikan
Pelecanus onocrotalus
7
38
45
Tepeli Pelikan
Pelecanus crispus
1
1
Kara Leylek
Ciconia nigra
146
1.100
1.246
Leylek
Ciconia ciconia
54.053
75.984
130.037
tanımsız leylek
Ciconia spec.
3
40
43
Arı Şahini
Pernis apivorus
287
5.224
5.511
Kara Çaylak
Milvus migrans
137
288
425
Ak Kuyruklu Kartal
Haliaeetus albicilla
1
3
4
Küçük Akbaba
Neophron percnopterus
13
13
Kızıl Akbaba
Gyps fulvus
2
2
Yılan Kartalı
Circaetus gallicus
52
448
500
Saz Delicesi
Circus aeruginosus
49
188
237
Gökçe Delice
Circus cyaneus
28
68
96
Bozkır Delicesi
Circus macrourus
7
8
15
Çayır Delicesi
Circus pygargus
1
10
11
tanımsız delice
Circus spec. 
9
19
28
Çakır
Accipiter gentilis
1
14
15
Atmaca
Accipiter nisus
768
2.060
2.828
Yaz Atmacası
Accipiter brevipes
4
4
Şahin
Buteo buteo 
18.580
57.900
76.480
Kızıl Şahin
Buteo rufinus
14
34
48
Paçalı Şahin
Buteo lagopus
1
1
tanımsız şahin
Buteo spec.
18
485
503
Küçük Orman Kartalı
Aquila pomarina
645
13.894
14.539
Büyük Orman Kartalı
Aquila clanga
4
33
37
tanımsız orman kartalı
Aquila pomarina/clanga
3
3
Bozkır Kartalı
Aquila nipalensis
1
8
9
Şah Kartal
Aquila heliaca
5
35
40
Küçük Kartal
Hierraaetus pennatus
41
264
305
Tavşancıl
Hierraaetus fasciatus
1
1
tanımsız kartal
Aquila/Hierraaetus/Circaetus
50
50
tanımsız yırtıcı
Accipitridae spec.
164
830
994
Balık Kartalı
Pandion haliaetus
5
16
21
Kerkenez
Falco tinnunculus
14
56
70
Küçük Kerkenez
Falco naumanni
3
2
5
Aladoğan
Falco vespertinus
1
7
8
Delice Doğan
Falco subbuteo
2
20
22
Bozdoğan
Falco columbarius
1
1
Ada Doğanı
Falco eleonorea
1
1
Uludoğan
Falco cherrug
1
1
Gökdoğan
Falco peregrinus
2
10
12
tanımsız doğan
unid. Falcon
1
7
8
75.049
159.171
234.220