İstanbul Boğazında gerçekleşen kuş göçü dünya üzerindeki en önemli tabiat
olaylarından biridir. Avrupa'da yaşayan onbinlerce leylek ve yırtıcı kuş
Afrika'ya giderken göç yolu üzerinde olan İstanbul Boğazında toplanırlar.İstanbul'da
ilkbahar döneminde kuzeye göç gerçekleştiği için Sarıyer sırtlarından,
sonbaharda ise güneye doğru olan göç Toygartepe ve Çamlıca tepelerinden rahatça
izlenebilir.
Göç çalışmasının önemi nedir?
Yırtıcı kuşlar çevre ve ekosistem sağlığının en önemli göstergeleridir.
Dolayısıyla İstanbul Boğazında leylek ve kartal saymak, Avrupa'daki doğal
hayatın nabzını tutmaya benzer.
İlkbahar Kuş Göçü çalışması nasıl yapılır?
İlkbaharda kuşların İstanbul'dan geçmeye başladığı tarih geçmiş
tecrübelerden 1.Mart -31.Mayıs olarak kabul edilir. Bu tarihlerin dışında göç
hızını kesmekte, bitmektedir. Süzülerek göç eden kuşların sayımının
yapıldığı bu çalışmada güneşin doğuşu ve batışı arasında kuşların göç
ettikleri, gece ise kuşların dinlenme alanlarına indikleri bilinmektedir.
Çalışma günün erken saatlerine başlayıp akşam güneş batmak üzereyken
biter.
İKGT neler yapmıştır?
İstanbul Boğazı üzerinden geçen kuş göçü daha çok sonbahar döneminde
araştırılmıştır. Tüm göç dönemini kapsayacak nitelikteki ilk çalışma 1966’da
Porter ve Willis (1968) tarafından gerçekleşmiştir. İKGT olarak 2006, 2008,
2009, 2010 ve 2011 yıllarında göç izleme çalışmaları yapılmış, 2010 ve 2011 çalışması rapor
olarak yayımlanmış, diğerleri ise yayına çevrilmemiştir.
Bu çalışmalarda her yıl sayım performansı iyileştirilmiş, daha yüksek
sayıda kuş tespit edilmiş ancak zaman ve gözlemci sayısındaki kısıtlamalardan
dolayı istenilen sonuçlar henüz elde edilememiştir.
2011'de yapılan ilkbahar, İstanbul Kuş Göçü çalışmasının raporunda,
130.037’si leylek (Ciconia ciconia), 76.480’i şahin (Buteo buteo), 14.539’u
küçük orman kartalı (Aquila pomarina), 5.511’i arı şahini (Pernis apivorus)
olmak üzere toplamda 234.220 kuş sayılmıştır. Bu çalışmada görülen türler ve
sayıları aşağıdaki tablodadır;
Tür İsmi
|
Bilimsel
Adı
|
Garipçe
|
Keskin
Viraj
|
Toplam
|
||||||
Ak Pelikan
|
Pelecanus
onocrotalus
|
7
|
38
|
45
|
||||||
Tepeli
Pelikan
|
Pelecanus crispus
|
1
|
1
|
|||||||
Kara
Leylek
|
Ciconia
nigra
|
146
|
1.100
|
1.246
|
||||||
Leylek
|
Ciconia
ciconia
|
54.053
|
75.984
|
130.037
|
||||||
tanımsız
leylek
|
Ciconia
spec.
|
3
|
40
|
43
|
||||||
Arı Şahini
|
Pernis
apivorus
|
287
|
5.224
|
5.511
|
||||||
Kara
Çaylak
|
Milvus
migrans
|
137
|
288
|
425
|
||||||
Ak
Kuyruklu Kartal
|
Haliaeetus
albicilla
|
1
|
3
|
4
|
||||||
Küçük
Akbaba
|
Neophron
percnopterus
|
13
|
13
|
|||||||
Kızıl
Akbaba
|
Gyps
fulvus
|
2
|
2
|
|||||||
Yılan
Kartalı
|
Circaetus
gallicus
|
52
|
448
|
500
|
||||||
Saz
Delicesi
|
Circus
aeruginosus
|
49
|
188
|
237
|
||||||
Gökçe
Delice
|
Circus
cyaneus
|
28
|
68
|
96
|
||||||
Bozkır
Delicesi
|
Circus
macrourus
|
7
|
8
|
15
|
||||||
Çayır
Delicesi
|
Circus
pygargus
|
1
|
10
|
11
|
||||||
tanımsız
delice
|
Circus
spec.
|
9
|
19
|
28
|
||||||
Çakır
|
Accipiter
gentilis
|
1
|
14
|
15
|
||||||
Atmaca
|
Accipiter
nisus
|
768
|
2.060
|
2.828
|
||||||
Yaz
Atmacası
|
Accipiter
brevipes
|
4
|
4
|
|||||||
Şahin
|
Buteo
buteo
|
18.580
|
57.900
|
76.480
|
||||||
Kızıl
Şahin
|
Buteo rufinus
|
14
|
34
|
48
|
||||||
Paçalı
Şahin
|
Buteo
lagopus
|
1
|
1
|
|||||||
tanımsız
şahin
|
Buteo
spec.
|
18
|
485
|
503
|
||||||
Küçük
Orman Kartalı
|
Aquila
pomarina
|
645
|
13.894
|
14.539
|
||||||
Büyük
Orman Kartalı
|
Aquila
clanga
|
4
|
33
|
37
|
||||||
tanımsız
orman kartalı
|
Aquila
pomarina/clanga
|
3
|
3
|
|||||||
Bozkır
Kartalı
|
Aquila
nipalensis
|
1
|
8
|
9
|
||||||
Şah Kartal
|
Aquila
heliaca
|
5
|
35
|
40
|
||||||
Küçük
Kartal
|
Hierraaetus
pennatus
|
41
|
264
|
305
|
||||||
Tavşancıl
|
Hierraaetus
fasciatus
|
1
|
1
|
|||||||
tanımsız
kartal
|
Aquila/Hierraaetus/Circaetus
|
50
|
50
|
|||||||
tanımsız
yırtıcı
|
Accipitridae
spec.
|
164
|
830
|
994
|
||||||
Balık Kartalı
|
Pandion
haliaetus
|
5
|
16
|
21
|
||||||
Kerkenez
|
Falco
tinnunculus
|
14
|
56
|
70
|
||||||
Küçük
Kerkenez
|
Falco
naumanni
|
3
|
2
|
5
|
||||||
Aladoğan
|
Falco
vespertinus
|
1
|
7
|
8
|
||||||
Delice
Doğan
|
Falco
subbuteo
|
2
|
20
|
22
|
||||||
Bozdoğan
|
Falco
columbarius
|
1
|
1
|
|||||||
Ada Doğanı
|
Falco
eleonorea
|
1
|
1
|
|||||||
Uludoğan
|
Falco
cherrug
|
1
|
1
|
|||||||
Gökdoğan
|
Falco
peregrinus
|
2
|
10
|
12
|
||||||
tanımsız
doğan
|
unid.
Falcon
|
1
|
7
|
8
|
||||||
75.049
|
159.171
|
234.220
|