27 Şubat sabahı bir koru gezmesi sonrası Buse Ebrem, Alper Ekizoğlu ve benden oluşan ekip Üsküdar sahilde çaylarını yudumlarken denizi gözlemekteydi. Suya inmekte olan Tepeli Karabatak hepimizin dikkatini çekmiş olacak ki beklenmedik bir hareketle suya inişine beraberce şaşırdık. Hepimiz gözlemişizdir, karabataklar suya neredeyse paralel uçarak, bir uçağın piste indiği gibi inerler ve koşarak otururlar. Ama bu karabatağın inişi ayakları açılmadan ani bir suya oturuşla tamamlanmıştı. İzlemeye devam edince de işler iyi gitmedi, hayvanı zorlayan ve direnmesine sebep olan çekici bir güç vardı. Biraz dikkatli bakınca karabatağın kanadıyla sahildeki balıkçının oltası arasındaki ilişkiyi ayırt etmek zor olmadı ve Buse ile fırladık yerimizden. Balıkçı misinayı sararak karabatakla birlikte oltayı kendine çektikçe Tepeli Karabatak panikledi ve sonunda suya daldı. Kendisinden hiç beklenmeyecek bir güçle suyun altında ilerledi ve balıkçı kendisine çekmeye devam edince misina ikisi arasında gerilip koptu. Balıkçı oltasının biz kuşun derdinde bir panik dalgası esti sahilde. Ve fark ettik ki kesinlikle ne yapmamız gerektiğini bilmiyoruz bu tip bir durumda. Deniz kuşlarıyla ilgili çalıştığını bildiğimiz Dilek Şahin'e danıştık ve o da bize çevirip derlediği aşağıdaki metni yolladı.
Deniz Kuşlarının Balıkçılar Tarafından Hedef Dışı Av Olarak Yakalanması (Seabird By-catch)
Daha çok balıkçılıkta kullanılan bir terim olan "hedef dışı av" (by-catch) balıkçıların av gereçleri ile hedeflenen avın dışında bir canlı yakalamasına denir. Balıklardan deniz memelilerine kadar bir çok canlı grubu hedef dışı av olarak yakalanmaktadır. Deniz kuşları da hedef dışı av olarak sık sık oltaya takılan gruplardandır. Deniz kuşlarının balıkçı av gereçleri tarafından yakalanması yalnızca kuşların ölüm oranına etki etmemekte aynı zamanda av gereçlerine zarar verdiğinden avcılığı da verimsizleştirmektedir. Hedef dışı av olarak yakalanma, deniz kuşlarının bütün sularda yüzleştiği ve önlenmesi mümkün olan bir problemdir.
Birçok deniz kuşu türü biyolojileri gereği bir dönemde tek yumurta bıraktığından, çok uzun yavru büyütme evresine sahip olduğundan ve genç bireyler çok geç üreme olgunluğuna eriştiğinden özellikle erişkin bireylerin ölüm oranları populasyonun devamlılığını çok büyük oranda etkilemektedir.
Türkiye’de ticari balıkçılığın yanında, özellikle yoğun insan kullanımı olan kıyı bölgelerde olta balıkçılarının da kazara daha çok karaya bağlı yaşayan deniz kuşlarını yakaladığını biliyoruz. Hedef dışı avı önlemenin birçok yolu var ancak kazara yakalanan deniz kuşlarının ölmeden kurtarılması ve salınması ayrı bir titizlik gerektiriyor. Siz de deniz kıyısında oturup balıkçıları ve denizi seyrederken oltaya takılan bir martı ya da karabatak görürseniz yapmanız gerekenler şunlardır;
Hedef dışı av olarak yakalanmış deniz kuşlarının nasıl kurtarılması gerektiğini anlatan birçok rehber mevcut. Biz görselli olan bir tanesini sizinle paylaşıyoruz.
Daha çok balıkçılıkta kullanılan bir terim olan "hedef dışı av" (by-catch) balıkçıların av gereçleri ile hedeflenen avın dışında bir canlı yakalamasına denir. Balıklardan deniz memelilerine kadar bir çok canlı grubu hedef dışı av olarak yakalanmaktadır. Deniz kuşları da hedef dışı av olarak sık sık oltaya takılan gruplardandır. Deniz kuşlarının balıkçı av gereçleri tarafından yakalanması yalnızca kuşların ölüm oranına etki etmemekte aynı zamanda av gereçlerine zarar verdiğinden avcılığı da verimsizleştirmektedir. Hedef dışı av olarak yakalanma, deniz kuşlarının bütün sularda yüzleştiği ve önlenmesi mümkün olan bir problemdir.
Birçok deniz kuşu türü biyolojileri gereği bir dönemde tek yumurta bıraktığından, çok uzun yavru büyütme evresine sahip olduğundan ve genç bireyler çok geç üreme olgunluğuna eriştiğinden özellikle erişkin bireylerin ölüm oranları populasyonun devamlılığını çok büyük oranda etkilemektedir.
Türkiye’de ticari balıkçılığın yanında, özellikle yoğun insan kullanımı olan kıyı bölgelerde olta balıkçılarının da kazara daha çok karaya bağlı yaşayan deniz kuşlarını yakaladığını biliyoruz. Hedef dışı avı önlemenin birçok yolu var ancak kazara yakalanan deniz kuşlarının ölmeden kurtarılması ve salınması ayrı bir titizlik gerektiriyor. Siz de deniz kıyısında oturup balıkçıları ve denizi seyrederken oltaya takılan bir martı ya da karabatak görürseniz yapmanız gerekenler şunlardır;
- Kuşu mümkün (yakın) ise kıyıya misinayı çekerek, dolayısı ile kuşu denizde sürükleyerek değil, atrap benzeri bir ağ yardımı ile çıkarın. Çünkü misinayı çekerek kuşu sürüklemeye başladığınızda kuşun da bundan kaçmak için direnç oluşturduğuna ve muhtemelen misinayı kopararak iğne ile birlikte kaçtığına şahit olacaksınız. Bir diğer ihtimal de bu çekme süresince kuşun uzun süre su altında kalıp boğulması.
- Kuş karaya çıkartıldıktan sonra tek elde güvenle tutulamayacak kadar büyük boyda ise havlu gibi temiz bir kumaşa sarıp mümkün ise göz kısmını da kapatıp güvenli tutuş pozisyonuna getirin.
- Eğer kuş büyük ise ve gagası güçlü ise diğer elle kuşun gagasını tutun. (Burun deliklerini kapatmamaya dikkat!!)
- Bir makas yardımı ile misinayı kesin ve kuşun vücudunda (büyük ihtimalle gagasında) kalan iğnenin sivri ucu mümkünse bir pense yardımı ile yassılaştırmaya çalışın.
- Sivri kısmı yassılaştırılan iğneyi uygun biçimde kuşun vücudundan çıkartın.
- Eğer kuş iğneyi yutmuş ve derine gitmiş ise misina mümkün olan en derin yerden /kuşun gagasının içine en yakın bölgeden kesin. Burada amaç dışarıda herhangi bir materyale takılacak uzunlukta misina bırakmamaktır.
- Eğer elinizdeki kuş bitkin görünüyorsa bir süre bir kutuda dinlendirin.
- Kuşu, sağlıklı görünüyorsa suya salın.
Hedef dışı av olarak yakalanmış deniz kuşlarının nasıl kurtarılması gerektiğini anlatan birçok rehber mevcut. Biz görselli olan bir tanesini sizinle paylaşıyoruz.
